Trong lịch sử chúng ta thấy màu sắc men gốm có sự phát triển ngày càng phong phú, càng về sau càng có nhiều loại men mầu. Quá trình tạo ra và hoàn thiện kỹ thuật tạo màu sắc men gốm chắc chắn sẽ ẩn chứa các trình độ phát triển, mối quan hệ giao lưu kỹ thuật, quan hệ thương mại mua bán nguyên liệu làm men và có thể cả đất sét làm xương gốm cao cấp. Thời Nguyên của Trung Quốc màu xanh trắng vẫn là men hỗn hợp của Fe và Mn, chỉ sang thời Minh đời vua Hồng Vũ mới được nhập Co từ các nước vùng trung đông [6], Tại Tây Ban Nha, khu xưởng gốm Valancian cũng đã sản xuất loại gốm men xanh trắng Co và đã sử dụng Co từ thế kỷ 14 đến thế kỷ 19, họ cũng cho rằng đã được nhập Co từ khu vực trung đông [3]. Vì thế men Co lúc đó còn gọi là men Hồi (các nước hồi giáo). Như vậy là có sự giao thương về mặt nguyên liệu khoáng Cobalt giữa các quốc gia với nhau. Thời Lê ngoài dòng men xanh trắng Co phổ biến nhất còn có dòng men tam thái 3 màu xanh Co vẽ dưới men, xanh lá cây Cu, đỏ Fe, được vẽ trên men [4]. Sau này còn có những loại men đấu thái 5 mầu, 7 mầu mà nhiệt độ nung rất khác xa nhau, người ta phai nung 2 lần, lần đầu nung ở nhiệt độ cao cho loại màu chịu nhiệt rồi vẽ thêm màu chịu nhiệt thấp và nung tiếp lần 2 ở nhiệt độ thấp. Vậy thì các màu men sớm hơn, thời Lý- Trần được làm từ các loại khoáng chứa nguyên tố hóa học gì? Khoáng đó liệu có được khai thác trong nước hay nhập khẩu?
Phương pháp phân tích thành phần hóa học để biết bản chất màu sắc men đó được làm từ khoáng gì và loại khoáng đó có tính bản địa hay không? Bên cạnh việc tìm ra khoáng chất tạo màu men (màu men được tạo thành từ các kim loại) thì cả chất trợ chảy (hạ nhiệt độ để các khoáng SiO2 chuyển từ trạng thái tinh thể sang trạng thái vô định hình), chất tạo thủy tinh mang tính truyền thống kỹ thuật, lịch sử và bị chi phối bởi thành phần của đất sét nguyên liệu làm xương, với men thì lại có ảnh hưởng thêm của chất thêm vào để giúp điều chỉnh độ nhớt của men.
Chúng tôi đã tiến hành phân tích thành phần hóa học men gốm bằng phương pháp huỳnh quang tia X (XRF) của 17 mẫu (6 mẫu chồng dính và 10 mẫu mảnh bát vỡ (trong đó có 1 mẫu được chia làm 2 để phân tích lặp lại là mẫu M04 và M05). Các mẫu được phân tích thành phần men riêng và được mài hết lớp men để phân tích thành phần xương riêng.